معمولا تمام ایرانیان به کف پوش هایی که در کف منزلشان پهن می شود، قالی می گویند. قالی کاشان یکی از معروف ترین نوع کف پوش ها در جهان است که از طرح ها و نقش های خاص و بی نظیری در آن استفاده می شود. قالی در جذابیت و چیدمان دکوراسیون نقش اساسی و مهمی را بازی می کند، اما آیا می دانستید قالی با فرش تفاوت دارد؟ در این مقاله موضوع قالی چیست و چه تفاوت هایی با فرش کاشان دارد؟ مورد بررسی قرار می گیرد.
لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در زمان خرید فرش کاشان، در نظر می گیرید باید در زمان خرید قالی کاشان در نظر داشته باشید.
تاریخچه قالی
یکی از اصیل ترین و منحصر به فرد ترین صنایع دستی در ایران قالی است که جزء هنر های باستانی ایران محسوب می شود، الیاف قالی از پشم، پنبه و ابریشم طبیعی بوده و همراه با طرح های زیبا طرح های بی نظیری را به رخ می کشد.
قدمت اولین قالی در ایران به 2500 سال پیش و دوران هخامنشیان باز می گردد، از زمان هخامنشیان قالی ایرانی نسل به نسل منتقل شد و جزء بزرگترین نشانه هنر صنایع دستی ایران قرار گرفت. این گنجینه ایرانی در ابتدا در قصرهای شاهزادگان و درباریان مورد استفاده قرار می گرفت و به مرور فرش ایرانی به یک تمدن بزرگ فرهنگی و صنعتی تبدیل شد.
در سال 1949 باستان شناسان روسی در دره پازریک این زیر انداز زیبا را کشف کردند که قدمت آن به 5 قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد. ولی در متون چینی شواهدی وجود دارد که بافت اولین قالی ایرانی را مربوط به دوره ساسانیان در سال های 224- 641 قبل از میلاد مسیح می داند. همچنین در تاریخ مکتوب یونان شواهدی بر بافت اولین فرش ایرانی وجود دارد.
مهمترین شهرهای قالی بافی در ایران
همانطور که گفته شد مشهورترین نقش ها و طرح های صنایع دستی ایران در قالی خودنمایی می کند. در ایران بیشتر شهر ها اقدام به تولید این دستبافته زیبا ارزشمند می کنند، از جمله شهر های تبریز، اصفهان، کاشان، کرمان، نایین و مشهد
در تبریز چون بافت فرش دارای قدمت بالایی می باشد، برای بافت فرش از الیاف و رنگ های طبیعی استفاده می شود. فرش تبریز مملو از نقوش زیبا و گل های برجسته در رج شمار بالا، پرزهای کوتاه و با گره ترکی بافته می شود.
قالی های دست بافت ترکمن نیز قدمت بالایی داشته و عمدتا با پشم طبیعی تولید می شود، قالی ترکمن مانند یک تابلو نقاشی از زندگی عشایر ترکمن را به تصویر می کشد.
از دیگر شهرهای مشهور بافت قالی می توان به اصفهان اشاره کرده که قالی های این شهر به قالی های ابریشمی معروف است.
قالی های استان خراسان مخصوصا مشهد از نظر طرح و کیفیت طرفداران خاص خود را دارد، قالی های مخمل بافت از محصولات ویژه این منطقه است. اما با تمام این تفاسیر پایتخت و مهد فرش ایران شهر کاشان شناخته شده و بیشتر دوستداران هنر ایران را با نام قالی کاشان می شناسند. قالی کاشان از نظر طرح، رنگ و بافت زبانزد خاص و عام در جهان است.
انواع قالی
قبل از اقدام برای خرید قالی، توصیه می کنیم انواع آن را بشناسید تا با اطلاعات کامل بهترین انتخاب را داشته باشید. یکی از بادوام ترین صنایع دستی در ایران، دست بافته های پشم می باشد. استحکام بالایی پشم موجب شده تا قالی عمر طولانی داشته باشد. پس با خرید قالی پشم اصلا دغدغه فرسودگی و ساییدگی نخواهید داشت. چون تمام تار و پود این زیر انداز به صورت درشت بافت و از پشم طبیعی بافته شده است.
نوع دیگر قالی که از لحاظ کیفیت در درجه دو محسوب می شود و معمولا ماندگاری کمتری دارد، دست بافت چله پشم می باشد. چله این قالی از پشم بوده اما در بافت خاب فرش ممکن است از الیاف دیگری استفاده شود.
نوع دیگر قالی که گاهی اوقات از آن به عنوان طلا و گنجینه ایرانی یاد می شود، فرش ابریشم بافت است. الیاف ابریشم بسیار با ارزش و دارای ماندگاری و مقاومت بالایی هستند.
تفاوت فرش و قالی
قطعا با دیدن این تیتر این سوال برایتان مطرح می شود که آیا قالی و فرش یکسان هستند؟
در جواب باید بگوییم خیر فرش و قالی تفاوت های دارند که بارزترین آنها عبارتند از؛
- تفاوت از نظر کاربرد
کلمه فرش به هر چیزی که روی زمین پهن شود اطلاق می شود، در حقیقت فرش همان زیر انداز است که برای پوشش زمین کاربرد دارد. اما قالی نوعی فرش است که کاربرد های زیادی دارد. این نوع صنایع دستی در تابلو فرش، سجاده، پشتی، زیر انداز و.. کاربرد دارد، بعضی از فرش ها به صورت دورو قابل استفاده است در صورتی که قالی فقط تک رو قابلیت استفاده دارد.
تفاوت از نظر جنس
از تفاوت های عمده فرش و قالی می توان به جنس آن اشاره کرد، فرش قابلیت تولید با هر نوع الیاف و جنسی دارد، ولی قالی ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود را دارد. قالی دارای تارو پود و گره های خاصی بوده در صورتی که فرش بسیار ساده و حتی گاهی اوقات بدون هیچ تارو پدی تولید می شود. به عنوان نمونه نمد به عنوان یک زیر انداز در زیر مجموعه فرش قرار دارد، اما هیچ گره و تار و پودی ندارد و حال آنکه قالی دارای پرز می باشد.
تفاوت از نظر ابعاد
فرش در ابعاد و اندازه های مختلفی تولید می شود، ولی قالی در اندازه و ابعاد تعیین شده ای تولید می شوند، معمولا قالی در 2 ابعاد کوچک تا 6 متر معروف به قالیچه، تابلو فرش و سجاده و ابعاد بزرگ به عنوان زیر انداز در منازل تولید می شود.
معروف ترین قالی های ایران
اگر بخواهیم در یک هرم گنجینه و اثر هنری را معرفی کنیم، قطعا قالی در راس آن قرار می گیرد. از شناخته ترین قالی ها در ایران قالی افشار است که فقط در تبریز و شیراز بافته می شود. از مشخصه های قالی افشاری می توان به نقش های پر از گل و گیاه آن اشاره کرد. به گونه ای که با مشاهده قالی افشار حس طبیعت و زندگی را می توانید حس کنید.
قالی مشهد یکی دیگر از مشهورترین دست بافته های ایران است که در آن نقش های پیچک و ترنج استفاده می شود.
قالی افشار زنجان از بی نظیرترین و محبوب ترین زیر انداز های ایران محسوب می شود، این دست بافته بی نظیر دارای تنوع بالای نقش و رنگ بوده و یکی از محبوب ترین قالی های صادراتی ایران می باشد.
قالی باصری از معروف ترین قالی های ایران می باشد که توسط مردم ایل باصری بافته می شود. رنگ نارنجی از شاخصه های خاص و بی نظیر این فرش می باشد که جذابیت آن را چند برابر کرده است.
قالی مود خراسان که طرح بی نظیر و جذاب پرندگان در این قالی، موجب شهرت جهانی آن شده است.
قالی بیرجند و ترکمن از قدیمی ترین و محبوب ترین قالی های ایران می باشد، شاید تولید قالی با رنگ های تیره کمی سخت باشد، چون تولید رنگ تیره بسیار کم است.. اما قالی بیرجند و ترکمن در رنگ های متنوع تیره و طرح ریز بافت تولید می شود.
انواع طرح و نقش قالی
طرح انواع قالی کلا به سه دسته خشتی، ترنج و افشان تقسمی می شود. طرح خشتی تمام طرح ها به صورت منظم و مرتب در یک راستا در یک قاب زیبا قرار گرفته اما طرح افشان دقیقا بر عکس طرح خشتی گل های به صورت پخش و نامنظم در سطح فرش پخش شده اند. طرح اسلیمی نیزکه دارای لچک و ترنج بوده و طرح ها به صورت قرینه و جفت بافته می شود.
از معروف ترین قالی ها با طرح افشان می توان به طرح ترنج بافت تبریز اشاره کرد که طرفداران خاص خود را دارد. در قلی طرح ترنج معمولا از ابریشم استفاده می شود و نقش و نگار آن بسیار زیبا و خاص پسند است.